Równe prawa osób z niepełnosprawnościami | Helsińska Fundacja Praw Człowieka

Pytania i zgłaszane sprawy dotyczy m.in. zasad uznawania ukraińskich orzeczeń o niepełnosprawności, świadczeń dla osób z niepełnosprawnościami i wsparcia jakie osoby z niepełnosprawnościami mogą uzyskać w Polsce.

Anna (imię zmienione) ma 40 lat. Od kilku lat mieszka samodzielnie w mieszkaniu, które odziedziczyła po swoich rodzicach. Po śmierci rodziców została objęta wsparciem ze strony MOPS, a pracownik socjalny udzielał jej pomocy w prowadzeniu spraw życia codziennego. Anna Korzysta również z usług lokalnej fundacji działającej na rzecz osób z niepełnosprawnościami, gdzie przeszła szereg kursów i szkoleń podnoszących jej kompetencje w zakresie samodzielnego funkcjonowania.

W pewnym momencie Annie potrzebne było większe wsparcie ze strony MOPS i asystentów fundacji. Pracownica MOPS zasugerowała Annie, że ma możliwość zamieszkać w DPS, na co początkowo się zgodziła, jednak ostatecznie wycofała swój wniosek w tej sprawie. Po tym zdarzeniu MOPS skierowała pismo do prokuratury z prośbą o rozważanie potrzeby wszczęcia sprawy o ubezwłasnowolnienie Anny.

Prokuratura ostatecznie skierowała do sądu wniosek o ubezwłasnowolnienie całkowite Anny. Do sprawy włączyła się fundacja, która udzielała codziennego wsparcia Annie, gdzie próbowała przekonać sąd, że ubezwłasnowolnienie całkowite Anny nie jest potrzebne. Sąd jednak zdecydował ubezwłasnowolnić całkowicie Annę. Sąd drugiej instancji utrzymał w mocy to rozstrzygnięcie.

Skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego

Prawnicy HFPC w skardze kasacyjnej zarzucili, że ubezwłasnowolnienie Anny jest niecelowe i niepotrzebne, a dzięki otrzymywanemu wsparciu może funkcjonować w społeczeństwie. Dodatkowo podkreślono, że instytucja ubezwłasnowolnienia narusza międzynarodowe standardy ochrony praw człowieka osób z niepełnosprawnościami.

W skardze zaznaczono również, że Anna mogła nie być prawidłowo reprezentowana w postępowaniu przed sądem I instancji. Na kuratora występującego w jej imieniu wyznaczono pracownika MOPS, który przygotował pismo do prokuratury zawiadamiające o potrzebie wszczęcia postępowania o ubezwłasnowolnienie. To mogło rodzić wątpliwości czy kurator w sposób obiektywny reprezentował jej interesy. Dodatkowo zdaniem prawników HFPC nieprawidłowe było to, że sąd nie przesłuchał w charakterze świadków współpracowników fundacji udzielającej wsparcia Annie, którzy mają szeroką wiedzę na temat jej codziennego funkcjonowania. Sądy orzekając w sprawach o ubezwłasnowolnienie powinny ze szczególną skrupulatnością badać sytuację osób, których sprawa dotyczy.

„Nikt nie twierdzi, że Anna nie potrzebuje wsparcia w codziennym funkcjonowaniu. Ale pomoc ta nie może oznaczać pozbawienia zdolności do czynności prawnych. Ustanowienie opieki nie wpłynie na poprawę jej sytuacji. Ubezwłasnowolnienie stoi w sprzeczności m.in. z Konwencją o prawach osób z niepełnosprawnościami i już dawno powinno zostać zastąpione rozwiązaniami, które będą zapewniać niezbędne wsparcie oraz szanować godność, samodzielność i autonomię osobą z niepełnosprawnościami” – mówi adw. Jarosław Jagura, prawnik HFPC.